صدرنژاد دبیر اتحادیه صنایع بازیافت ایران در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، درخصوص فناوری‌های داخلی کشور برای مدیریت پسماند و امحای زباله با توجه به مشکلی که اخیرا با دفع زباله در جنگل‌های شمالی رخ داد، گفت: متاسفانه در حوزه مدیریت پسماند، اقتصاد به خوبی دیده نشده است و یک ساختار اقتصادی اشتباه داریم.
وی با بیان اینکه در ابتدا باید به فکر رفع مشکلات اقتصادی این حوزه بود و سپس به بحث فناوری‌های مربوطه و توسعه و بهره‌گیری آن‌ها افتاد، ادامه داد: جنس مشکلات ما در بحث مدیریت پسماند از جنس مشکلاتی نیست که پاسخش را بتوان با فناوری پیدا کرد بلکه از جنس مشکلاتی است که پاسخش در اقتصاد این موضوع است.
موضوع دفع زباله در سراوان، موضوع امروز و دیروز نیست
صدرنژاد در خصوص موضوع جنگل‌های سراوان تصریح کرد: موضوع سراوان موضوع دیروز و امروز نیست، این موضوع شاید در سراوان پررنگ شده، ولی مشکل کل کشور است، ریشه موضوع سراوان به چند دهه قبل برمی گردد که قرار بوده به صورت موقت و کمتر از یک سال پسماند در سراوان دپو و بعد از آن یک سایتی در نظر گرفته شود، ولی این اتفاق نیفتاده و 20 سال است این مشکل وجود دارد؛ همه می‌دانند شیرابه دپوی سراوان مشکل ایجاد کرده، مسئله دیگر جانمایی آن سایت است که چرا در ارتفاع، کوه و وسط جنگل دپوی پسماند داریم.
دبیر اتحادیه صنایع بازیافت ایران اظهار داشت: اگر بخواهیم به تجربه کشور‌های دیگر نگاه کنیم این زنجیره را از ابتدا درست بنا و تفکیک از مبدا را شروع و شهروندان را با روش‌هایی در این کار دخیل کردند، شهروندان مشارکت می‌کنند و تفکیک از مبدا صورت می‌گیرد؛ تا زمانی که در کشورمان تفکیک از مبدا نداریم مشکلات حل نخواهد شد؛ خود شهرداری‌ها به نوعی با تفکیک از مبدا تعارض منافع دارند.
تفکیک زباله از مبدا اولین راهکار
صدرنژاد در خصوص راهکار‌های پیشنهادی برای حل این مشکلات و بهره‌گیری از تجربه دنیا مثل استفاده از پسماند برای تولید برق اظهار داشت: تبدیل پسماند به مواد مفید از جمله انرژی امکان‌پذیرست، اما این تبدیل به شدت به تفکیک پسماند از مبدا حساس است. هرقدر که تفکیک از مبدا خوب انجام شود هزینه در آن فناوری و انتهای خط کاهش پیدا می‌کند. در تمام کشور‌های دنیا تفکیک از مبدا درست است ترکیب مشخصی به انتهای خط می‌رسد مثلا پسماند ارگانیک است یا حذف می‌کنند یا اگر لازم باشد در زباله سوز می‌برند؛ اما مسئله ما این است وقتی پسماند به انتهای خط می‌رسد پسماندی است که همه چیز داخلش وجود دارد و نمی‌توانید چیز مناسبی تولید کنید.
وی ادامه داد: در شمال کشور که رطوبت بالاست مسئله زباله‌تر هزینه فرایند را بالا می‌برد، تاکید می‌کنم تا زمانی که تفکیک از مبدا را نداشته باشیم اساسا حرف زدنمان از فناوری و تبدیل پسماند به انرژی هاضم و کمپوست بی مورد و بی موضوع است، چون از ابتدا کارمان را درست انجام ندادیم از فناوری بخواهیم مانند اکسیر جادویی به دادمان برسد و تمام مشکلات ریشه دار و کهنه را حل کند این اتفاق نمی‌افتد و در هیچ جای دنیا هم رخ نداده، بهتر است به تجربیات دنیا نگاه کنیم الگو بگیریم و کار‌ها را از ابتدا درست انجام دهیم.
تفکیک از مبدا به فناوری نیاز ندارد
دبیر اتحادیه صنایع بازیافت ایران در خصوص نقش فناوری در تفکیک زباله از مبدا گفت: تفکیک از مبدا حساس به فناوری نیست، یک مسئله اجتماعی اقتصادی است که باید با روش‌های مختلف شهروندان را در این موضوع دخیل کنید، این موضوع فناوری لازم ندارد، سطح رضایت شهروندی، انگیزه اقتصادی و سرمایه اجتماعی است.
صدرنژاد تصریح کرد: موضوع تفکیک زباله از 16 سال پیش تکلیف قانونی و وظیفه‌ای بوده که با همکاری حفاظت محیط زیست باید انجام می‌شده که این اتفاق نیفتاده است، به فرض اگر در کشورمان تفکیک از مبدا داشتیم امکان اینکه بتوانیم از فناوری داخلی یا حتی از تکنولوژی‌های خارجی استفاده کنیم تا فناوری‌های انتهای خط را در کشورمان پیاده سازی کنیم وجود دارد؛ شرکت‌هایی در کشورمان می‌توانند زباله سوز هاضم و سایت تصفیه شیرابه طراحی کنند، ولی با این وضعیت اقتصادی این کار منطقی نیست؛ وقتی تفکیک از مبدا نباشد عملا هاضم به درد نخور می‌شود، وقتی پسماند‌تر با خشک مخلوط و وارد سایت می‌شود نیروگاه زباله سوز نیاز به سوخت کمکی دارد که ارزش حرارتی را بالا ببرد، پس فناوری هم به دادمان نمی‌رسد.
شهرداری ها توقع دارند در راه رضای خدا کار انجام شود
دبیر اتحادیه صنایع بازیافت ایران اظهار کرد: کشور‌های خارجی رقمی را به عنوان گرویی از روی هر پسماند تفکیک پذیر و قابل بازیافت دریافت می‌کنند زمانی که زباله را تحویل می‌دهید یا تفکیک می‌کنید این رقم را برمی گردانند، اگر تفکیک انجام ندهید و زباله تان را مخلوط در کیسه زباله قرار دهید شما را پیدا و جریمه می‌کنند. در گام بعدی در رسانه، مدارس، دانشگاه و هر جایی که فکر کنید تبلیغ می‌کنند که چه قدر تفکیک کردن مهم است و همکاری در این کار به نفع ماست. ما در ایران هیچ کدام از این موارد را نداریم. شهرداری‌ها توقع داشتند به صورت مجانی و در راه رضای خدا تفکیک انجام شود که این اتفاق نمی‌افتد شاید در جامعه‌ای که مردمش از سطح خدمات و حاکمیت رضایت داشتند این اتفاق می‌افتاد، ولی در جامعه ما این اتفاق رخ نمی‌دهد.
صدرنژاد در خصوص راهکار پیشنهادی این مسئله گفت: نرم افزار‌ها و فناوری‌هایی در کشور وجود دارد که بتوانند ضایعات تفکیک پذیر و دارای ارزش اقتصادی را از شهروندان خریداری و بعد به شرکت‌هایی که بازیافت انجام می‌دهند بفروشند؛ مسئله این است مقاومت شدیدی از طرف شهرداری وجود دارد، به نوعی شهرداری‌ها می‌گویند این ضایعات ارزشمند حتی اگر در خانه و اختیار شما باشد برای شهرداری است و شما باید این ضایعات را مجانی در اختیار شهرداری قرار دهید که شهرداری هر کاری دلش می‌خواهد انجام دهد، اما شهروندان همکاری نمی‌کنند، چون سطح رضایت وجود ندارد، این اقتصاد، اقتصاد منطقی نیست و اگر شهروندان از نظر اقتصادی تشویق نشوند در این قصه همکاری نخواهد داشت.
شهرداری در کار نرمافزارهای حوزه مدیریت پسماند اخلال ایجاد می‌کنند
دبیر اتحادیه صنایع بازیافت ایران در خصوص نرمافزارهای حوزه مدیریت پسماند تصریح کرد: از سال 96، 97 اولین نرم افزار راه افتاد، اما تعداد نرم افزار‌هایی که باقی ماندند کم هستند و مدل اقتصادی شان مدل اقتصادی است که شاید سوال برانگیز باشد، شهرداری توقعاتی دارد مثل اینکه نرم افزار باید از شهرداری مجوز دریافت کند، ده درصد درآمدش را به شهرداری اختصاص دهد، به قیمتی که شهرداری تعیین می‌کند ضایعاتی که جمع آوری می‌کند به پیمانکار شهرداری بفروشد.
وی افزود: هم اکنون پیمانکاران سنتی شهرداری در کار نرمافزارهای این حوزه اختلال ایجاد می‌کنند به همین دلیل می‌گویند شهر و بیابان برای ماست.
رقابت بین مدیران شهرداری و از رونق افتادن کسب‌وکارهای بخش خصوصی
صدرنژاد در خصوص تعارض منافع اظهار کرد: تا زمانی که شهرداری‌ها به ضایعاتی که در اختیار شهروندان است و ضایعات قابل بازیافت و ارزش اقتصادی دارد به چشم مال و سرمایه نگاه می‌کنند در کشورمان تفکیک از مبدا نخواهیم داشت، شهرداری‌ها توقعشان این است از پسماند درآمدزایی کنند و هزینه مدیریت پسماند را پوشش دهند تا وقتی این نگاه وجود داشته باشد نمی‌توانیم به جایی برسیم، باید از این نگاه صرف نظر کنیم. رقابت بین مدیران شهرداری شکل گرفته که مدیر جدید می‌گوید مدیر قبلی 40 میلیارد پسماند فروخته من 400 میلیارد می‌فروشم.
دبیر اتحادیه صنایع بازیافت ایران در خصوص آمار نرم افزا‌های مدیریت پسماند که فعالیتشان را کنار گذاشته اند، گفت: در کل ایران بیش از 15 نرم افزار را شناسایی کرده بودیم که این کار را شروع کرده بودند به جرات می‌توانم بگویم که 10 نرم افزار تعطیل و تعدادی نیز در حوزه‌های کاذبی مثل رمز ارز فعالیت می‌کنند؛ نرم افزار‌های فعال در این حوزه هم به شدت از لحاظ اقتصادی مشکل دارند؛ در شهر تهران تعداد نرم افزار‌ها به 6، 7 مورد رسیده بود، ولی اکنون دو مورد نرم افزار در تهران فعالیت می‌کنند دلیلش هم وجود موانع و مشکلات بسیار این حوزه است.
صدرنژاد در خصوص حمایت‌ها از نرم افزار‌ها اظهار داشت: ما جزو تشکل‌های اتاق بازرگانی هستیم و تنها ابزارمان همین است که صدای بخش خصوصی باشیم، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان شهرداری ها، شهرداری کشور و معاونت علمی فناوری می‌دانند چه می‌خواهیم، ولی مسئله این است نگاهی که وجود دارد نگاه بخشی، بنگاهی و دولتی است، دولت ما فکر می‌کند که می‌تواند تمام کار‌ها را انجام دهد و نیازی به بخش خصوصی ندارد.
محیط دانش و فناوری ما محیط بسیار آلوده و پرمانعی است
وی ادامه داد: مشکلمان این نیست نرم افزار‌ها خوب نیستند مشکل این است محیط کسب و کارمان ناسالم است، آخرین کاری که برای این حوزه انجام دادیم که جالب است سازمان حفاظت محیط زیست و شهرداری‌ها مخالفت خودشان را ابراز کردند، بحث ساماندهی مجوز‌های کسب و کار در این حوزه بود، در حوزه جمع آوری ضایعات و پسماند‌ها هیچ مجوز تعریف شده‌ای در کشور نداریم، اگر امروز بخواهید کسب و کارتان را شروع کنید نمی‌دانید باید سراغ چه کسی بروید مرجع مجوزدهی مشخص نیست، ولی ما در مورد این با مرکز مقررات زدایی و بهبود محیط کسب و کار از سال گذشته فرایندی آغاز کردیم که مجوز‌های این حوزه را شفاف کنیم اگر شفاف شوند شاید تکلیف مشخص شود که مرجع متولی و مجوزدهنده چه کسی است اگر این اتفاق بیفتد از این بن بستی که داخلش هستیم خارج می‌شویم.
صدرنژاد خاطر نشان کرد: محیط دانش و فناوری ما محیط بسیار آلوده و پرمانعی است تا وقتی این محیط کسب و کار چنین وضعی دارد و در این محیط تعارض منافع حاکم است و اقتصاد این حوزه مشکل دارد واقعا حرف زدن از فناوری و دانش بنیان گزاف است؛ اگر ما محیط کسب و کار را محیط سالمی کنیم و اجازه دهیم رقابت شکل بگیرد و دخالت‌های حاکمیتی را از محیط کسب و کار خارج کنیم، دست بازار را آزاد بگذاریم، جریان سرمایه و اقتصاد راه خودش را پیدا می‌کند، فناوری راه خودش را پیدا می‌کند، جایی که لازم باشد اقتصاد دنبال فناوری می‌رود یا فناوری را از خارج کشور وارد و بومی می‌کند یا اگر هزینه بالا باشد فناوری در داخل کشور می‌سازد؛ ولی تا زمانی که در حوزه فناوری و بازار دخالت کنیم.